Niejednokrotnie spotykam się w kancelarii z pytaniem ze strony rodziców nieletniego, czy oni w świetle prawa odpowiadają za poczynania swojej pociechy. Problematyka ta nie jest uregulowana jednorodnie i aby odpowiedzieć na to pytanie należy sięgnąć do kilku gałęzi prawa.
W pierwszej kolejności można oczywiście rozpatrywać odpowiedzialność rodzica za czyny dziecka na płaszczyźnie prawa cywilnego. W tym ujęciu wchodzi w grę przede wszystkim reżim odpowiedzialności odszkodowawczej. Zgodnie z Kodeksem cywilnym dziecko do 13 r.ż. w ogóle nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę. Niemniej w jego miejsce odpowiedzialność taką mogą ponosić rodzice lub opiekunowie z tytułu tzw. winy w nadzorze sprowadzającej się do zaniedbania obowiązków należytego nadzoru nad dzieckiem.
W świetle prawa rodzinnego odpowiedzialność rodzicielska sprowadza się przede wszystkim do dokonania przez sąd oceny odnośnie wydolności wychowawczej. W wypadku bowiem powzięcia wiadomości o ewentualnych zaniedbaniach względem dziecka sąd rodzinny wszczyna postępowanie w przedmiocie ustalenia sytuacji opiekuńczo-wychowawczej dziecka. Asumptem do wszczęcia takiej sprawy mogą być oczywiście również czyny dziecka związane z brakiem kontroli ze strony rodziców.
W sytuacji stwierdzenia niewydolności wychowawczej, nadużywania władzy rodzicielskiej, czy jej niewykonywania sąd rodzinny jest władny stosować instrumenty wspierające, jak i ograniczające władzę rodzicielską.
W oparciu o ustawę o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich sąd w wyniku przeprowadzenia postępowania może zastosować określone środki również wobec rodziców i opiekunów. Są to m. in. zobowiązanie do ścisłej współpracy z podmiotem leczniczym, młodzieżowym ośrodkiem socjoterapii, czy naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w całości lub części.
Teoretycznie jest również możliwe rozważanie odpowiedzialności rodzica przez pryzmat prawa karnego. Rodzic, czy opiekun prawny ma bowiem szczególną pozycję, jest tzw. gwarantem, czyli odpowiada za swojego dziecko/ podopiecznego. W takiej sytuacji aktualizuje się również odpowiedzialność w wypadku przestępstw z zaniechania – gwarant ma bowiem szczególny obowiązek przeciwdziałania nastąpieniu skutku. Kolejno, jeśli dziecko dopuściłoby się popełnienia czynu stypizowanego w ustawie karnej, a rodzic miałby możliwość zapobiegnięcia temu i zapobiegnięcia nastąpieniu skutku przestępnego, jednak by tego nie uczynił, to wówczas można rozważać odpowiedzialność rodzica z tytułu popełnienia takiego przestępstwa.