Jak już zostało poruszone w dotychczasowych wpisach, ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich zawiera instrumenty pochodzące zarówno z procedury cywilnej, jak i karnej. Dzisiaj zostanie omówione ujęcie obywatelskie nieletniego, zatrzymanie nieletniego przez Policję oraz umieszczenie w policyjnej izbie dziecka.
W pierwszej kolejności zwrócić należy uwagę na tzw. ujęcie obywatelskie uregulowanie w przepisie art. 243 Kodeksu postępowania karnego. Ująć ma prawo każdy, o ile następuje ono na gorącym uczynku lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeśli zachodzi obawa ukrycia się osoby ujmowanej lub nie można ustalić jej tożsamości. Kolejno należy osobę ujętą niezwłocznie przekazać w ręce Policji. Wówczas – po ustaleniu przez Policję, iż osobą ujętą jest nieletni ma ona obowiązek niezwłocznie przekazać sprawę sądowi rodzinnemu.
Prawo zatrzymania nieletniego przysługuje Policji (Straży Granicznej), gdy jest to konieczne ze względu na okoliczności sprawy, kolejno Policja ma obowiązek umieszczenia nieletniego w policyjnej izbie dziecka. Warunkami zatrzymania jest uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu karalnego i występowanie obawy ukrycia się, zatarcia śladów lub nie ma możności ustalenia tożsamości nieletniego. O fakcie zatrzymania należy niezwłocznie powiadomić rodziców lub opiekuna nieletniego. Podobnie jak ma to miejsce w procedurze karnej nieletniego należy pouczyć o prawach i obowiązkach zatrzymanego, pouczyć o prawie skorzystania z pomocy adwokata , odmowy składania wyjaśnień i odpowiedzi na poszczególne pytania, jak i złożenia zażalenia na czynności naruszające jego prawa. Nieletni winien być niezwłocznie przesłuchany, zaś z zatrzymania sporządza się protokół.
W terminie 24 godzin od chwili zatrzymania winien zostać powiadomiony o tym fakcie sąd rodzinny. Zatrzymanego nieletniego należy natychmiast zwolnić, gdy:
– ustanie przyczyna zatrzymania;
– poleci to sąd rodzinny;
– nie zawiadomiono sądu rodzinnego o zatrzymaniu nieletniego w przeciągu 24 godzin od chwili zatrzymania;
– w ciągu 48 godzin od zawiadomienia sądu rodzinnego o fakcie zatrzymania nie ogłoszono nieletniemu postanowienia o umieszczeniu w schronisku dla nieletnich lub tymczasowym umieszczeniu w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, rodzinie zastępczej zawodowej albo w zakładzie leczniczym. Z powyższego wynika, iż czas przebywania nieletniego w policyjnej izbie dziecka od czasu zatrzymania do wydania ewentualnego postanowienia sądu rodzinnego o umieszczeniu w określonej placówce wynosi maksymalnie 72 godziny i nie podlega przedłużeniu.
Jeśli zostanie wydane i ogłoszone nieletniemu któreś z powyższych postanowień, wówczas może on przebywać nadal w policyjnej izbie dziecka przez czas niezbędny do przygotowania go do przekazania do właściwej placówki, nie dłużej jednak niż przez dalsze 5 dni.
Niezależnie od wskazanych wyżej podstaw i okoliczności pobytu w policyjnej izbie dziecka, nieletniego można w niej również umieścić na polecenie sądu rodzinnego na czas niezbędny do wykonania określonych czynności procesowych, lecz nieprzekraczający 48 godzin (postanowienie to jest zaskarżalne zażaleniem) oraz w wypadku konieczności przerwy w konwoju lub doprowadzeniu.
