Demoralizacja nieletniego może być podstawą zastosowania odpowiednich środków wychowawczych i poprawczych przez sąd rodzinny. Czym jest demoralizacja nieletnich? Jakie są jej główne przejawy? Jakie może ona powodować konsekwencje?
Czym jest demoralizacja nieletnich?
W polskich przepisach prawnych nie zdefiniowano tego terminu, dlatego też można posłużyć się w tym celu jego słownikową definicją. Wskazuje ona, że demoralizacją jest odrzucenie ogólnie przyjętych norm moralnych, rozluźnienie dyscypliny, rozwiązłość obyczajów, co może prowadzić do łamania obowiązującego prawa, czyli w dalszej perspektywie popełniania wykroczeń, przestępstw.
Gdy zachowania mogące świadczyć o demoralizacji miały miejsce jednokrotnie, incydentalnie, w większości sytuacji nie świadczą jeszcze o zdemoralizowaniu i nie wywołują dolegliwych reakcji ze strony sądu rodzinnego, choć każda sytuacja winna być rozpatrywana indywidualnie .
Obecnie procedowana ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich zakłada, że postępowania w sprawach o demoralizację mogą być prowadzone już wobec tych nieletnich, którzy ukończyli 10 lat.
Przejawy demoralizacji nieletnich
Jakie zachowania podejmowane przez nieletnich mogą być przyczyną wszczęcia względem nich postępowań?
Zachowania postrzegane przez organy ścigania i sądownictwo za zdemoralizowanie, to przykładowo:
– posługiwanie się wulgarnym słownictwem,
– popełnianie aktów wandalizmu,
– spożywanie alkoholu i innych substancji psychoaktywnych, w tym narkotyków i tzw. dopalaczy,
– palenie tytoniu,
– uchylanie się od obowiązku szkolnego – opuszczanie zajęć w szkole,
– uciekanie z domu tzw. przebywanie „na gigancie”,
– zbyt wczesne podejmowanie zachowań seksualnych, w tym korzystanie z tzw. „sponsoringu”,
– przynależność do grup o charakterze przestępczym,
– popełnianie czynów zabronionych.
Przejawy demoralizacji to zatem zachowania, które naruszają zasady współżycia społecznego i szeroko pojęte normy etyczne i moralne.
Warto jednocześnie zaznaczyć, że osoba, która zauważy przejawy demoralizacji nieletniego, powinna zawiadomić o tym jego rodziców, a także w razie potrzeby szkołę, policję, sąd. Zawiadomienie to może być złożone ustnie lub pisemnie.
Jakie skutki może wywoływać demoralizacja nieletniego?
Demoralizacja nieletniego może wywoływać dwojakie skutki – zarówno pod kątem psychologicznym, jak i prawnym.
Pod kątem psychologicznym demoralizacja może sprzyjać dalszemu pogłębianiu się alienacji i powstaniu problemów na podłożu emocjonalnym, w tym pogorszeniu relacji z rodziną, rówieśnikami – dotychczasowymi przyjaciółmi, szkołą.
Pod kątem prawnym mogą być zastosowane wobec nieletniego odpowiednie działania, których celem jest przeciwdziałanie demoralizacji.
Konsekwencje demoralizacji nieletnich
Przejawy demoralizacji nieletnich mogą być powodem interwencji określonych organów. Początkowe działania w tym zakresie najczęściej podejmują rodzice, szkoła oraz policja, gdy dojdzie do popełnienia czynów zabronionych.
Rodzice i szkoła najczęściej prowadzą działania polegające na rozmowie oraz na konsultacji ze specjalistami, między innymi pedagogami, psychologami, terapeutami.
Demoralizacja nieletniego – co za nią grozi?
Postępowania sądowe w sprawie demoralizacji nieletniego prowadzone są w przypadku istnienia uzasadnionego podejrzenia demoralizacji.
Jeśli sprawa dotycząca demoralizacji nieletniego kierowana jest do sądu, sąd ma prawo do zweryfikowania sytuacji osoby nieletniej, w tym jej sytuacji rodzinnej poprzez zlecenie wywiadu kuratora, czy wystąpienie do szkoły o nadesłanie opinii o uczniu. Sąd wykorzystuje również odpowiednie środki mające na celu zapobieganie i zwalczanie demoralizacji nieletnich. Środki te dzielone są na wychowawcze oraz na poprawcze.
Co może grozić zdemoralizowanej osobie nieletniej?
Środki stosowane przez sąd przy demoralizacji nieletnich:
– udzielenie upomnienia przez sąd,
– zobowiązanie nieletniego do przeproszenia osoby pokrzywdzonej,
– zobowiązanie nieletniego, bądź jego rodziców do naprawienia wywołanej przez niego szkody,
– zobowiązanie rodziców nieletniego do tego, by zapewnili mu oni odpowiednie warunki bytowe, wychowawcze, zdrowotne, a także współpracowali ze szkołą, poradnią, zakładem leczniczym,
– skierowanie osoby nieletniej na odpowiednie zajęcia terapeutyczne,
– zastosowanie nadzoru kuratorskiego nad osobą nieletnią,
– skierowanie osoby nieletniej do młodzieżowego ośrodka wychowawczego, ośrodka socjoterapii lub innego ośrodka,
– orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów,
– umieszczenie osoby nieletniej w placówce leczniczej,
– umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym.
Katalog ten jest katalogiem otwartym.
Okoliczności istotne podczas orzekania to między innymi charakter popełnionych czynów, stopień demoralizacji czy środowisko, w którym przebywa dziecko. Sąd zawsze podejmuje indywidualną decyzję, bazując na istniejących przesłankach.
Kiedy nieletni może trafić do zakładu poprawczego?
Umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym ma miejsce w sytuacjach, gdy nieletni dopuścił się przestępstwa albo przestępstwa skarbowego, wykryto u niego wysoki stopień zdemoralizowania, a także wtedy, gdy dotychczasowo zastosowane środki wychowawcze nie przyniosły odpowiednich efektów.
